Tag archieven: recensie

Maron, Isa | Ritueel

Geplaatst op door
Beantwoorden

MARON_Ritueel_VP_HRDeel 3 van de serie De Noordzeemoorden mag er zijn. Spannend, snel en vindingrijk. Wel je koppie er goed bij houden, gezien de diverse verhaallijnen die uiteindelijk op geniale wijze bijeenkomen. Isa Maron heeft het weer voor elkaar!

Om gelijk met de deur in huis te vallen: deel 3 is ook echt deel 3. Eerst dus deel 1 en 2 lezen! Anders snap je er weinig van. Wat is de plot? Grote tuin bij grote villa in Amsterdam-Noord. 10 schedels in de tuin. Lichaam ontbreekt. Gruwel! Rechercheur Maud Mertens heeft de zaak in onderzoek. De eigenwijze en slimme studente Kyra Slagter, die de lezer al kent vanuit deel 1 en 2, steekt haar eigenzinnige neus ook diep in de zaak. Want het zou zomaar kunnen zijn dat haar verdwenen zus Sarina bij de slachtoffers zit… of ligt, beter gezegd. Verschillende elementen vanuit de eerste 2 delen komen terug en vallen samen in dit derde deel. Zowel Kyra als Maud beseft dat de zaken waar ze aan werken veel groter zijn dan ze hadden kunnen vermoeden. Maron weet heel goed de werkelijke actualiteit te vermengen met fictieve elementen. Kinderprostitutie en misbruik verweeft ze in het verhaal over de jacht op de seriemoordenaar.

Saillant detail: op bladzijde 311 lijkt het of Maron een literaire knipoog maakt naar een andere fameuze thriller, wanneer ze beschrijft hoeveel passagiers er aan boord van cruiseschepen verdwijnen. Ze haalt daar de term ‘passagier 23’ aan. Toevallig (?) ook de titel van een boek van Sebastian Fitzek, uit de koker van, jawel… The House of Books.

De lezer krijgt in dit boek ook een moralistisch kijkje achter de schermen van het rechercheren. Het werk valt rechercheur Niels Bingsten zwaar: ‘Misschien heeft het te maken met het werk. De oneindige stroom menselijk geweld en daaropvolgend leed. Het zit blijkbaar in ons. Tien hoofden in een tuin in Noord. Duizenden vermisten in een database. Grote groepen landgenoten die een dam opwerpen om de instroom van vluchtelingen tegen te houden. Misdadigers die mensen van huis en haard verjagen vanwege religie of afkomst, en macht natuurlijk. Vluchtelingen die elkaar mishandelen en beschimpen. Wordt het allemaal erger als je de mensen tegen de stroom in volgt? Zijn ze allemaal slechter van karakter, hebben ze criminelere waarden en normen, zijn ze minder ontwikkeld? Of zijn wij allemaal zo en allemaal in staat tot dergelijk gedrag?’

Voor de duidelijkheid: er zijn maar liefst 5 verhaalperspectieven. Het verhaal van de schimmige Sarah in Londen, het verhaal rondom de verdwijning van Sarina, de gedachtes van de seriemoordenaar, het onderzoek vanuit Kyra gezien en tot slot de verhaallijn rond Maud Mertens. Ondanks al deze perspectieven leest het verhaal vlot en hapert het zelden tot nooit. In een strak geregisseerde finale vallen bijna alle puzzelstukjes op hun plaats. Bijna… want deel 4 komt eraan!

Beste boeken 2015

Geplaatst op door
Beantwoorden

Aan het eind van het jaar komt de redactie van Boeken Bloggenderwijs uiteraard ook met een toplijstje van de beste en mooiste boeken die ze gelezen en gerecenseerd heeft in het afgelopen jaar. Voor de een wellicht een uitdaging, voor de ander een geweldige tip. Voor elk wat wils! Het is een heel afwisselend lijstje geworden. Klik gerust eens op een van de titels in het lijstje.

1. Hertmans, Stephan | Oorlog en terpentijn

2. Kok, Arie | Nachtmotet

3. Robinson, Marilynne | Lila

4. Borst, Hugo | Ma

5. Hollander, den Loes | Aangetast

6. Rosenberg, Joel C. | De ontsnapping

7. Fitzek, Sebastian | Passagier 23

8. Dicker, Joel | De waarheid over de zaak Harry Quebert

9. Hayes, Terry | Ik ben Pelgrim

10. Catton, Eleanor | Al wat schittert

Berg, van den, Rien | Het laatste gezicht

Geplaatst op door
Beantwoorden

aslanderSchuld, verantwoordelijkheid en de zoektocht naar erkenning zijn de bestanddelen van Het laatste gezicht, deel 2 uit de serie over Lammert Aslander, dominee en detective tegen wil en dank. ‘Team’ Aslander, bestaand uit een “psych, een poppetje en een kreng, een halve dominee en een introverte nerd”, krijgt te maken met een kille, psychopathische seriemoordenaar.

In de kliniek van psychiater Egge Johannes zit een jonge vrouw, overlevende van de geheimzinnige moordenaar: “Ze krijste niet en ze schoot niet als een roofkat op haar prooi af. De tengere jonge vrouw naderde de psychiater langzaam, zwijgend. (…) Maar in haar ogen stond het duister van haar doel: hem vermoorden. Met haar blote handen.” Speelde deel 1 nog op Ameland, Het laatste gezicht speelt zich af op Zeeuwse kleigrond: Goes. Aslander valt door ‘toevallige’ gebeurtenissen met zijn neus in de psychologische boter en belandt samen met Mila en de rest van ‘team Aslander’ middenin de moordzaak die Zeeland in zijn greep houdt. Alles wordt op alles gezet om de gestoorde moordenaar, die het voorzien heeft op jonge vrouwen, te vinden. Dan verdwijnt Mila plotseling.

Op het eerste gezicht lijkt Het laatste gezicht een echte ‘who-dunnit’, maar de ervaren detectivelezer zal al snel de dader gevonden hebben. Er is meer aan de hand dan ‘Wie is de dader?’ Evenals in Aslander (deel 1) spelen naast aardse zaken (de oplossing van de moorden) ook ‘Boven-aardse’ zaken een belangrijke rol. Hierin zit vooral de kracht van Rien van den Berg, schrijver-dichter-dominee. Hij weet haarfijn en stijlvol, met gevoel voor humor en ironie, zaken bloot te leggen bij de verhaalpersonages die zeker herkenning oproepen bij de lezer. Een tikje vermoeiend is wel dat de auteur grossiert in zinnen met veel bijvoeglijke naamwoorden. Het gevaar van clichés ligt hierdoor op de loer en ook haalt het soms de vaart uit het verhaal.

Het is te merken dat de auteur meer aandacht heeft besteed aan het plot, er zit meer spanning in dan in het eerste deel. De diepgang van de gesprekken tussen de personen wordt gelukkig niet tekort gedaan. De auteur weet hierin een goed evenwicht aan te brengen. De lezers van deel 1 merken dat de personen nu ook andere, onvermoede eigenschappen blijken te hebben die toen nog niet te zien waren. De karakters worden grondiger uitgewerkt in deel 2; ongetwijfeld kom je voor heel wat verrassingen te staan.

Ook in Het laatste gezicht is er een moordzaak in het verleden, die Mila op eigen houtje probeert op te lossen. Dan blijkt dat er flink wat overeenkomsten zijn tussen de moordenaars uit heden en verleden. Dit is een terugkerend element in de serie, evenals het motief van een kerkelijke feestdag, in deel 1 Goede Vrijdag en Pasen, in deel 2 Hervormingsdag. Heel gestructureerd bouwt de schrijver zijn verhaal op, in beide delen zitten herkenbare ingrediënten. Boven elk hoofdstukje staat een plaatsaanduiding en tijdstip en het eindigt met een ouderwetse, spannende clifhanger.

Rien van den Berg weet pure, rauwe emoties prachtig te verbinden met sfeervolle beschrijvingen: “Het stadje lag er vriendelijk bij in het gefilterde maanlicht” versus “Alleen als je me kunt garanderen dat je hier geen onzin gaat verkopen, dat je hier niet je eigen show gaat weggeven, mag je hier je bek opentrekken (…)”.

Tussen de regels door bezint Van den Berg zich op het leven: “Als je alleen liefde kunt opbrengen voor mensen die zonder zonde zijn, eindig je in eenzaamheid.” Mila zegt tegen Aslander: “Ze (Thera, red.) duwt voortdurend op je zere plek. Maar het doet geen pijn omdat zij duwt, het doet zeer omdat jij daar een wond hebt.” Op meerdere plaatsen in het verhaal kom je prachtige uitspraken tegen. Een confrontatie met het hart van de lezer blijft niet uit. Met Het laatste gezicht heb je een boek in handen dat Baantjer overtreft, aanschuurt tegen Agatha Christie en de intriges oproept van Wallander.

Kat, Otto de | De langste nacht

Geplaatst op door
Beantwoorden

Otto de Kat - Langste nachtIk denk dat we de Tweede Wereldoorlog pas als literair thema vergeten als we te lijden krijgen onder een derde. Met het boek De langste nacht grijpt Otto de Kat opnieuw terug op de oorlog en de nasleep ervan. In haar laatste nacht herinnert Emma zich hoe haar leven zich ontwikkelde, hoe ze als in ongenade gevallen Duitse in Nederland terechtkwam, haar eerste relatie moest verwerken en in een tweede terechtkwam, hoe elk familielid op z’n eigen manier met de oorlog omging.

Haar eerste man, Carl ( u kunt hem kennen uit  De kats eerdere boek, Bericht uit Berlijn), was het niet eens met de plannen van Hitler. Hij had samen met anderen een plan gesmeed om de führer van zijn troon te stoten, maar het complot werd ontmanteld en Emma werd nog net op tijd getipt. Halsoverkop verlaat ze Berlijn en vindt na de oorlog in Nederland onderdak bij de welgestelde Chris. Hij brengt haar in contact met Bruno en die ontfermt zich over haar.

In flarden komt het leven van Emma tot de lezer. Warrig, zoals dat gaat in gedachten van oude mensen in hun laatste nacht, zo stel ik me voor. Iedere overlevende van de oorlog voert de rest van zijn leven strijd, over het verlies dat de oorlog meebrengt, de keuzes die zijn gemaakt, de geheimen die men niet kan delen. En de liefde, natuurlijk de liefde: onbegrijpelijke emotie die ons keuzes opdringt die we rationeel niet zouden maken, maar die ons meeslepen in een vreemde liefde: ‘Ontstellend en vreemd en een leven lang houdbaar’.

De Tweede Wereldoorlog als thema is literair kauwgom: veel nieuws proef je niet, maar je blijft kauwen en dat heeft z’n functie. De thema’s verlies, keuzes en liefde in oorlogstijd: we hebben het vaker gezien, maar zelden in deze schoonheid. De Kat is een stilist van de eerste orde en schrijft heerlijke zinnen als ‘Emma doolde door een verfijnd gangenstelsel van herinneringen, de verkreukelde plattegrond van haar leven.’

Young, W. Paul | Eva

Geplaatst op door
Beantwoorden

W. Paul Young - EvaReeds 25 miljoen exemplaren verkocht W. Paul Young wereldwijd van zijn vorige boek ‘De uitnodiging’, dat in 2008 in Nederland verscheen. In het boek werd het traditionele beeld van God flink opgeschud. In het nieuwste boek vertelt Young op opnieuw controversiële wijze over God en enkele belangrijke personages uit de Bijbel. Dit keer zijn de schepping en de eerste mensen aan de beurt. Het is de bedoeling van Young om de lezer aan het nadenken te zetten over het scheppingsverhaal. In het filmpje hieronder geeft hij een eerste indruk van zijn bedoelingen.

Het verhaal begint met Lillie, een meisje dat, nog nauwelijks in leven, gevonden wordt in een container op het strand. Ze wordt liefdevol opgevangen en gaat een lang traject van genezing in, waarin ze regelmatig met visioenen te maken krijgt. Het duurt niet lang, of de mensen om haar heen herkennen in haar een getuige, een menselijk persoon die het werk van God met eigen ogen mag aanschouwen. Dit scenario geeft Young de kans zijn eigen visie op het eerste gedeelte van het boek Genesis ten beste te geven.

Dat is in feite de eerste laag in het boek: een hervertelling van de allereerste gebeurtenissen op aarde. Het hele boek is op zich natuurlijk interessant en geeft zeker stof tot nadenken. Alleen al de schepping als toeschouwer mee te maken, is een belevenis op zich en ik moet zeggen dat Young dat op geestdriftige wijze doet. W. Paul Young probeert wel degelijk recht te doen aan het verhaal zoals we dat aantreffen in de Bijbel, maar hij vult links en rechts aan. En dat kan, zoals ervaren lezers wel weten, een totaal ander beeld van de werkelijkheid geven. Hij schrikt er ook niet voor terug om allerlei dogma’s in zijn verhaal aan te pakken.

Zo vertelt hij in het verhaal dat een van de visioenen vijfeneenhalve dag duurt, maar dat het proces dat Lillie aanschouwd heeft, in werkelijkheid miljarden jaren geduurd heeft. Dat is nogal een statement. Waarschijnlijk is het zijn manier om aan te duiden dat God niet begrensd is door tijd, maar hij praat wel een bepaalde kant op. Veel pittiger is nog de manier waarop hij de zondeval beschrijft. Hij laat de gedachte dat de zonde in de mens is komen wonen na de allereerste zonde, het eten van een verboden vrucht, los en vertelt er een aanloop bij die het aannemelijk maakt dat Adam in feite al kwaad in zich omdroeg op het moment dat hij nog niet daadwerkelijk gezondigd had. En ook de rol van de vrouw in het geheel krijgt een totaal andere lading dan gangbaar is.

Zo zijn er nog vele andere gangbare interpretaties die hij probeert in een ander licht te zetten: de manier waarop hij met de drie personen van God omgaat en hoe hij hen  in het boek beschrijft, de engelen, personages die allemaal een bepaalde rol pakken in het koninkrijk van God, enzovoort.

Persoonlijk hou ik er niet van. Ik vind het prachtig dat iemand het denken over de Bijbel probeert te stimuleren, maar proefballonnetjes over de Bijbel oplaten is een gevaarlijk spelletje. Het boek mist wat mij betreft theologische onderbouwing en ‘schrift-met-schriftvergelijking’, waardoor heel makkelijk een onzuiver beeld van God en Zijn handelen kan ontstaan. Daarnaast is het ook heel makkelijk dit werk weg te wuiven als impuls voor het denken, wat jammer is, want het bereik van deze schrijver is ontegenzeggelijk erg groot.

Hollander, den Loes | Aangetast

Geplaatst op door
1

10960464_786570068090901_2883219502706703160_oAangetast, geschreven door Loes den Hollander, is het eerste deel van de serie Dossier Metselaer. ‘Als iemand je kind vermoordt is niets meer belangrijk, behalve hoe en wanneer je het de dader betaald gaat zetten. Wat er verder in de wereld nog misgaat, welke gruweldaden er nog gepleegd worden, welke crisis zich nog aandient, welke rampen zich nog voordoen, het interesseert je nauwelijks zolang je niet hebt afgerekend. Al duurt het jaren, het blijft een hoofddoel, een reden om nog te willen bestaan. De schoft die het liefste wat je had van je afpakte, is voor jou.

Hij gaat eraan.’

Zo eindigt dit eerste deel. En daarmee is tevens alles gezegd. Dit dreunt na. Dit komt binnen. Want wat als het jouw kind betreft? 10 jaar geleden stierf Lieve Metselaer, de toen 14-jarige dochter van Gideon en Rifka. Na die afschuwelijke 4e november stort hun leven voorgoed in. Niets zal ooit meer hetzelfde zijn. Toch proberen ze het: de draad van het leven oppakken. Totdat zowel Gideon als degene die destijds het ongeluk veroorzaakte dreigbrieven, ernstig verontruste berichten en macabere kaarten ontvangen. Wie zit hier achter? Een verhaal vol misselijkmakende haat, verstoorde verhoudingen en ingehouden woede ontvouwt zich voor de ogen van de lezer.

Vanuit verschillende perspectieven kijk je mee: afwisselend Gideon, Rifka, Matthias en Tamara, de andere dochter van het gezin Metselaer. Het boek bestaat uit de volgende delen: de oorzaak, de bijzaak, de noodzaak en tot slot de hoofdzaak. Elk deel krijgt zijn eigen betekenis en wordt uitmuntend beschreven door Den Hollander. Met veel gevoel schildert ze de heftige emoties met haar veelkleurige schrijfpalet. Indringend ontvouwt zich een triest gezinsverhaal. Rauwe thematiek en heftige scenes worden keurig geformuleerd. De explicietere, erotische scenes tonen de heftigheid en voegen in dit pijnlijke verhaal wat toe. Dat kan niet altijd gezegd worden. De onderkoelde stijl die Den Hollander gebruikt in dergelijke beschrijvingen zijn niet lustopwekkend bedoeld, maar tonen het verdrietige en schrijnende aan in dit verhaal.

Met al hun pijn, verdriet, woede en haat blijven de hoofdpersonen steken in het aardse. Geloof in een hogere macht wordt ontkend, het gezin doet nergens aan, is zelfs niet katholiek, aldus Gideon: ‘Het kerstfeest was voor hen alleen het feest van vrede op aarde, zonder gedoe over een kind dat ooit geboren was uit een maagd en in een kribbe werd gelegd. Hij vond het een onvoorstelbare gedachte dat zoveel mensen dat verhaal geloven.’ En even verderop in het verhaal denkt Rifka, terwijl ze met een vingertop het kindje in de kribbe streelt (beeldje): ‘Het is een beetje vergeeld, na tien jaar in een doos te hebben gezeten. (…) Die stal moet weg, beslist ze. Die vergeelde beeldjes voegen niets toe, ze benadrukken juist hoe hun leven is verkleurd. Hoe het is aangetast.’

Baldacci, David | De schuldigen

Geplaatst op door
Beantwoorden

David Baldacci - De schuldigen David Baldacci’s nieuwste spruit aan een inmiddels indrukwekkende boekenboom is een mix van John Grisham (juridisch plot) en het eigene van Baldacci (actie, geheime dienst en spanning). Hoewel de spanning in dit deel sterk begint, valt deze al snel behoorlijk weg, om pas tegen de tweehonderdste bladzijde weer volop terug te keren. Ook is het leestempo dan wat meer opgevoerd.

Opnieuw ontmoeten we hoofdpersoon Will Robie en zijn charmante vriendin en strijdmakker Jessica Peel. Beide personages komen we ook tegen in eerdere thrillers van Baldacci. Hij brengt ze graag weer ten tonele!

Robie is op missie. Dit keer gaat het mis. Volledig mis. Voor het eerst is hij niet in staat de trekker over te halen: ‘Robie ontspande zich volledig – zijn bloeddruk daalde, zijn hartslag vertraagde, zijn ademhaling werd gelijkmatig en diep – tot cold zero. Of eigenlijk hadden al die dingen moeten gebeuren. Maar ze gebeurden niet. Niet een ervan.’ Eenmaal terug van zijn missie moet hij eerst met zichzelf in het reine komen, voor hij opnieuw een missie kan aangaan. Dan gebeurt het ongelooflijke: zijn vader, met wie hij al tientallen jaren geen contact meer heeft, belandt in de gevangenis op verdenking van moord. Robie ziet zich genoodzaakt terug te keren naar zijn geboorteplaats Cantrell. Een stadje waar veel, heel veel mis is. En waar het niet blijft bij een moord. Robie komt achter een groot kindermisbruikschandaal. Maar er speelt meer, heel veel meer. Robie zet alles op alles om zijn vader uit de cel te krijgen en om samen met Jessica de moorden op te lossen. Maar het gevaar komt uit geheel onverwachte hoek…

Baldacci levert ons een fraaie samenvatting van zijn verhaal, die uitnodigt het direct te willen lezen: ‘Normaal gesproken had Robie zijn tegenstander gewoon aangevallen en gedood. Maar hij had geen wapen, een onbruikbare arm en een jochie van twee in zijn goede arm. En een partner die dringend geneeskundige verzorging nodig had. En een gewapende seriemoordenaar vlak achter hem.’ De schuldigen is bij vlagen een spannende thriller. Met verve geschreven. Het enthousiasme spat er weer vanaf. En toch… bekruipt me het gevoel dat het allemaal minder is dan voorheen. Zeker het eerste stuk is wat aan de trage kant. Er wordt teveel beschreven. Een verontrustende vraag dringt zich op: zijn we klaar met Will Robie en Jessica Peel?

Het eind van het verhaal is echter superspannend. Je vliegt erdoor. Ook de wat meer reflectieve gedachten in het boek zijn mooi, ondanks het clichématige: ‘Om vooruit te kunnen, moet je eerst achteruit. Je moet terug naar af, dat is je basis. Dan kun je vooruit. Maar tot die tijd kun je niets.’ En verderop: ‘Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen leven en moet leren leven met de keuzes die hij of zij maakt. (…) als we maar lang genoeg leven, spreken we altijd uit ervaring.’ 

Een groot minpunt is het taalgebruik. Ik heb niet de indruk dat er in voorgaande boeken van Baldacci zoveel werd gevloekt als in dit verhaal. Dat doet afbreuk. Dat heeft een goede schrijver als hij is, toch niet nodig? Of ligt het puur aan de vertaalster? Wikkend en wegend mag de conclusie wel getrokken worden dat De schuldigen een prima thriller in zijn genre is, maar niet heel veel meer toevoegt aan het reeds bestaande in zijn soort.

 

Mankell, Henning | Zweedse laarzen

Geplaatst op door
Beantwoorden

zweedse-laarzen-henning-mankellIk heb  Henning Mankell wel eens liefkozend de ‘Baantjer van Zweden’ genoemd, op basis van zijn Wallanderserie. Die vergelijking gaat voor zijn laatste (en die term is sinds zijn overlijden helaas dubbelzinnig) boek niet op.

Gewezen chirurg Fredrik Welin leidt een teruggetrokken bestaan op een eilandje voor de Zweedse scherenkust, een gebied met ondiep en vaak brak water en talrijke, meestal kleine rotsachtige eilanden, scheren genoemd. Op een nacht wordt hij wakker van de hitte en merkt dat zijn huis in brand staat. Hij weet nog net het vege lijf te redden en moet machteloos toezien hoe het huis, waar zijn ouders en grootouders eerder al in woonden, tot de grond toe afbrandt.

Het is het begin van de zoektocht van een man die al zijn vastigheid kwijt is. Er was kind noch kraai die naar hem vroeg, met uitzondering van een dochter waar hij nauwelijks contact mee heeft, een nogal opdringerige en hypochondrische buurman en wat andere kennissen op het vasteland. Zeker wanneer de brandweer en politie in een eerste fase zonder aanwijzingen de meest voor de hand liggende verklaring kiezen: hij moet het wel zelf hebben aangestoken.

De gekmakende fase direct na de brand brengt hem in contact met een aantrekkelijke vrouw en zijn dochter herstelt het contact. Andere, juist vaste waarden in het bestaan van Fredrik komen hem te ontvallen. Langzaam leert Fredrik weer wat waarde heeft in het leven.

Het is een roman die bijna experimenteel te noemen is, en dan experimenteel in de naturalistische betekenis: pak een man alles af en kijk wat er gebeurt. In die zin doet de figuur Fredrik ook wel een beetje denken aan Job. Het bevreemdende, midden in de nacht in je onderbroek op een verder onbewoond eiland te staan, het brengt de gedachten wel op gang. Mankell formuleert ze af en toe wonderschoon: ‘Hoe was het mogelijk dat kinderen, vaak heel jong nog, die een leven voor zich zouden moet hebben, zich zo rustig en bewust opstelden tegenover het feit dat ze gingen sterven? Ze lagen in bed stilletjes af te wachten wat komen zou. In plaats van het leven dat ze nooit zouden krijgen, bestond een andere, onbekende wereld die hen wachtte. Kinderen stierven bijna altijd volkomen stil.’

In de structuur van het boek maakt Mankell bijzondere keuzes: de titels ‘De oceaan der leegte’, ‘De vos rent naar Golgotha’, ‘De bedoeïen in de fles’ en ‘De trommel van de keizer’ zijn wel termen die worden gebruikt in dat hoofdstuk, maar niet direct het hele hoofdstuk opvangen. Het lijkt vooral de bedoeling de lezer te laten ervaren wat het is om alles kwijt te zijn en met je hele bestaan op drift te raken.

Kok, Arie | Nachtmotet

Geplaatst op door
Beantwoorden

nachtmotet-arie-kok‘Tulpen waren ’t rood en geel. Rondom, de hyacinten forsch van steel, de sombre bloemen donkerblauw getrost, hakhout op zode’ omsloot ze, zwaar bemost.’ (citaat uit Mei, Herman Gorter)

Met deze fraaie dichtregel uit het gedicht ‘Mei’ met de beroemd geworden openingszin ‘Een nieuwe lente en een nieuw geluid’ zitten we midden in de gebeurtenissen van de korte roman Nachtmotet. Nauwkeurig lezen doet vermoeden dat bloemen een belangrijk motief vormen. Arie Kok, die debuteerde met Morie, heeft een stilistisch meesterwerkje neergezet. Een prachtig geschreven verhaal dat de lezer stof tot nadenken geeft.

De lezer leert 2 bijzondere mensen kennen die beide wonen in Villa Bethel: Hannie Havergort en Gunther Schlossherr- Bruler. Twee negentigjarigen die hun levensavond doorbrengen, wonend naast elkaar. Elk met hun eigen verleden. Elk met hun eigen verhaal. Levend in afwisselend het heden en verleden. Een aantal bewoners van de Villa vindt die Duitser maar niks. Hij houdt er eigenzinnige zaken op na, waarvan pianospelen in de nacht de meest opvallende is. Buurvrouw Hannie is de enige die gebiologeerd raakt door het majestueuze pianospel (Fruhlingslied, Mendelssohn) van de oude man. Wanneer ze hem in de nacht bezoekt om hem ook aan te spreken op zijn spel (Iedereen slaapt toch op dit tijdstip!) raakt ze in een diep gesprek verwikkeld en komen er oorlogstrauma’s boven waar Gunther nooit over heeft gesproken. De pijn van de oude baas komt stevig binnen. Je voelt mee, je leeft mee.

Het verhaal leest vlot weg, de zinnen zijn kort, puntig. De dialogen tussen met name Hannie en Gunther zijn van een verbluffende schoonheid. Aan het eind van het verhaal zitten een aantal (pijnlijke) kippevelmomenten. De troost van klassieke muziek zoals de hoofdpersonages deze ervaren is intens. Muziek is kunst en kunst is muziek (Lieder ohne Worte, Mendelssohn) in dit literaire juweeltje van Arie Kok: ‘Langzaam zie ik Mendelssohn in beweging komen en schuin wegzakken. Even blijft hij hangen, alsof hij zich niet zomaar gewonnen wil geven, maar tenslotte capituleert hij. Met een bijl hakken ze hem in stukken, die ze achter in het autootje smijten. (…) De musicus in mij, voor wat ervan over was, zou nog een daad verrichten. Ik ga zijn muziek redden. Ik blijf hem spelen tot mijn laatste snik.’ De vraag blijft echter of Arie Kok er niet nog meer uitgehaald zou kunnen hebben, het is zo’n bescheiden roman.

Nachtmotet is een verhaal dat lang blijft nazinderen, zowel qua vorm als inhoud. Dat is de kracht van literatuur. Het eind van het verhaal is subliem: ‘(…) De eerste regendruppels vallen, het zijn grote druppels. De planken van het bankje worden gestaag donker. Ze begint te neuriën, eerst op ‘mmm’ en vanaf de tweede regel op ‘aah’. Een hemelse melodie.’

Hertmans, Stephan | Oorlog en terpentijn

Geplaatst op door
Beantwoorden

hertmans oorlog en terpentijn36 publicaties heeft Stefan Hertmans op zijn naam staan voor hij durft te beginnen aan het publiceren van de geschriften van zijn grootvader, die hij dan al 30 jaar in zijn bezit heeft. Het levert een stilistisch juweel van een roman op, die het beeld schetst van een man die een speelbal is van het lot. Zijn jeugd wordt beschreven (waaronder een gruwelijk ongeluk in een ijzersmelterij), de bewondering voor en vroege dood van zijn vader.

Zijn vader was kunstschilder, gespecialiseerd in kerkschilderingen. Er was steeds minder werk voor hem en een langdurige klus in Engeland kon hij niet weigeren. Maar hij moest er tijden voor bij zijn gezin weg naar een klimaat dat hem niet lag: er komt een gebroken man thuis die niet lang meer leeft.

Ook de ontwikkeling van grootvaders schilderstalent, zijn heldenmoed tijdens de verschrikkingen van de loopgravenoorlog in België en zijn huwelijksleven daarna: het wordt allemaal in woorden uitgehouwen. De heldenmoed die grootvader vertoont in de eerste wereldoorlog, de gruwelijkheden die hij ziet: ‘ …biddend tot Onze-Lieve-Vrouw kroop ik langs dode koeien, paarden met opengereten balg, dode soldaten met weggeschoten gezichten, zonder een levende ziel tegen te komen, behalve misschien die ene jammerende jongen ergens in het duister. Soms zette ik mijn hand vol op het opengereten lijf van een dode…’

Volgens mij zit het zo: Hertmans laat je eerst van zijn grootvader houden, met zijn innemende, zachte karakter en zijn adoratie voor zijn vader. Maar net als je voldoende van hem houdt, stuurt hij hem de oorlog in, waardoor het is alsof die gruwelen de lezer hoogstpersoonlijk overkomen. Dat het na de oorlog niet meer zomaar goed ging met grootvader, mag voor zich spreken.

Hertmans bedient zich van zijn geheugen, foto’s en beeldschone gissingen om het deel dat zijn grootvader niet beschreef op te tekenen en geeft een indringende weergave van de memoires van zijn grootvader. Het verhaal ontstijgt echter de persoonlijke zoektocht van Hertmans en geeft een goede indruk van de hel die de Eerste Wereldoorlog in België was. Een geweldig boek en de terechte winnaar van de AKO-literatuurprijs 2014.