Een volmaakte vendetta, het nieuwe boek van R.J. Ellory in het Nederlands. In andere landen is het boek allang uitgebracht en in Canada is het zelfs al bekroond met een prijs: Prix Des Libraires Du Quebec. Sowieso loopt het bij Ellory allemaal wat anders, want de man heeft 23 romans geschreven voor de eerste werd gepubliceerd. Dit boek is het vierde dat in het Nederlands vertaald is en, naar het zich laat aanzien, de tweede internationale bestseller. En o, wat is het weer prachtig.
Speelde Een stil geloof in Engelen vooral tegen de achtergrond van een plattelandsdorp, in Een volmaakte vendetta zoekt Ellory de rokerige, schemerdonkere achterbuurten van roemruchte steden als New York, New Orleans en Las Vegas op. Om het verhaal te vertellen, kiest Ellory een structuur die misschien nog het meest doet denken aan de film The usual suspects, omdat we ook hier te maken hebben met een ‘man with the plan’, die in dit verhaal Ernesto Cabrera Perez heet. Nadat de dochter van de gouverneur van Louisiana is gekidnapt en haar chauffeur op gruwelijke wijze is omgebracht, belt deze Perez de politie met de mededeling dat hij het meisje in zijn macht heeft. Hij heeft een aantal voorwaarden waarop hij de politie te woord wil staan en een van die voorwaarden luidt dat hij uitsluitend wil spreken met een man, genaamd Ray Hartmann. Deze wordt halsoverkop ingevlogen, terwijl hij net bezig was zijn relatie met zijn vrouw weer op de rails te krijgen. De feiten dat de dochter waarschijnlijk ergens opgesloten zit, de gouverneur en al zijn ondergeschikten hijgend van woede voor de deur van de verhoorkamer staan en dat de ondervrager zo snel mogelijk naar zijn lief toe wil, doen vermoeden dat het een erg kort verhoor zal worden. Maar, en hoe kan het ook anders in een boek van Ellory, Perez neemt de tijd. Hij vertelt zijn hele jeugdverhaal in geuren en kleuren, en dat zo gedetailleerd dat je haast niet kunt geloven dat iemand die zo onder druk staat dat kan. Maar ach, het wordt prachtig verteld, dus who cares?
Perspectief
Op het moment dat de getuige / verdachte het woord neemt, verspringt het vertelperspectief naar een ik-verhaal, wat wellicht een moeilijkheid voor de christelijke lezer oplevert. De man in kwestie is namelijk weliswaar aimabel, erudiet en erg intelligent, hij is ook een gewetenloze schurk die ‘het geweld in zijn bloed heeft’. Hij vermoordt al op jonge leeftijd een boekhandelaar en beschrijft op onderkoelde toon hoe hij dat heeft aangepakt. Niet geschokt, niet trots: hij vertelt het gewoon. En aangezien het niet bij die ene moord blijft, maar hij er in die meerdaagse gesprekkenronde tientallen bekent, die vrijwel allemaal even gedetailleerd worden beschreven, is dat ik-verhaal wel eens lastig. Ellory laat de lezer namelijk geen keuze dan zich volledig met Perez te identificeren en op de momenten dat men echt goed in het verhaal zit, roept dat emoties van schaamte, walging en woede op en corrumpeert het boek de lezer zelfs. Hoe dan ook: niet voor lezers met een zwakke maag.
Het verhaal van Perez is, als gezegd, niet vrij van details en wat erg knap gedaan is en het geheel geloofwaardig maakt, is dat hij alle gebeurtenissen gedetailleerd plaatst in de tijd. Gedurende het verhaal komen verschillende presidenten aan de macht, die allemaal in mindere of meerder mate in het zadel lijken te zijn geholpen door de georganiseerde criminaliteit, ofwel de maffia. Perez suggereert te weten wie Kennedy heeft vermoord en werkt in families die op Al Capone zijn terug te voeren. Opnieuw dringt hier zich de vergelijking op met een meesterwerk: The godfather van Mario Puzo. Die zette zijn verhaal namelijk net zo af tegen het wereldtoneel als dit boek placht te doen.
Goed en kwaad
De vergelijking gaat echter verder dan dit punt alleen, want zoals wellicht bekend is, draait het in The godfather vooral om de vraag of je met kwaad te doen iets goed kunt bereiken, ofwel: kun je met een kromme stok recht slaan? Want als in het leven van Perez een vrouw en vervolgens kinderen verschijnen, krijgt ook hij het verlangen zich los te maken van de maffia. Door omstandigheden lukt dat niet. Door omstandigheden, schrijf ik, maar het boek roept ook, soms letterlijk bij monde van Hartmann, de vraag op of elke daad die iemand stelt in zijn leven niet een direct gevolg is van een keuze? Perez weet de zaken handig te draaien en aan te geven dat hij niet anders kon, maar uiteraard blijft hij verantwoordelijk voor alles wat hij heeft gedaan. Zelf moet de lezer ook de blik naar binnen slaan, want eigenlijk confronteert Perez zijn publiek voortdurend met de vraag: ‘Wat zou jij hebben gedaan? Je denkt dat je beter bent dan ik, om dat je aan de goede kant staat, maar is uiteindelijk niet datgene wat we najagen in ons leven wat bepaalt of we goed of slecht zijn?’ Daar komt nog bij dat binnen de kaders van het verhaal de ‘goeden’ ook zelden goed blijken te zijn, zodat het boek je aanzet tot het heroverwegen van wat goed en kwaad nu eigenlijk is.
Inmiddels mag duidelijk zijn dat dit niet een doorsnee thriller is met een stoute boef en een slimme rechercheur. Wie dit boek ter hand neemt, moet de tijd nemen om de opgeroepen vragen te overdenken, om zich te laten meeslepen op de grootse klanken van de verteller, die elke locatie die hij bezoekt, of het nou Havana in Cuba is of Los Angelos in Californië, beschrijft zodat je de steden kunt ruiken en horen. Het lijkt erop dat Ellory de hoofdstukken vaak traag begint en naarmate hij vordert, wat meer tempo brengt. Het kan ook zijn dat het komt doordat je in het verhaal raakt en niet meer door hebt dat de zinnen lang zijn. Maar er komt hoe dan ook een moment waarop je het boek niet meer weg wilt leggen en als het dan toch moet, houdt het je nog bezig.
Als Ellory alles wat hij ooit schreef nog gaat uitbrengen in het Nederlands, dan is er nog veel om naar uit te zien. Er gaat zo’n sterke verbeeldingskracht uit van het boek en het is zo veelomvattend en wijdvertakt, dat de lezer af en toe dreigt kopje onder te gaan. Maar dan pas ben je ook los van je eigen wereld en is dat niet juist de kracht van de beste schrijvers?