Hisham Matar neemt ons in De terugkeer mee op een zoektocht naar het lot van zijn vader.

‘Ik wou dat ik tenminste een gelukkig man

Als vader had, die oud werd in zijn eigen huis –

Maar onbekende dood en stilte zijn

Zijn lot’

(ontleend aan Homerus’  Odyssee – een uitspraak van Telemachus die op zoek ging naar zijn vader Odysseus)

Vader Jaballa, een fervent tegenstander van de Libische dictator Ghadafi, is sinds 1990 spoorloos verdwenen.  Het gezin leefde sinds 1979 in ballingschap in Caïro, maar bleek daar uiteindelijk toch niet veilig te zijn voor Ghadafi.  Hisham is op achttienjarige leeftijd voor studie naar Londen gegaan, waar hij sindsdien altijd gewoond heeft.

De terugkeer begint in 2012 als Hisham en zijn vrouw Diana,  zijn Moeder en broer Ziad terugkeren naar Libië om hun familie daar te ontmoeten. Het regime van Ghadafi is verdreven, veel politieke gevangenen¸ waaronder een aantal familieleden van Matar,  zijn vrijgekomen, maar van Jaballa is er nog geen enkel spoor. Leeft hij nog? En als hij niet meer leeft, hoe is hij dan omgekomen? Waar, wanneer, waar is zijn lichaam begraven?

Hisham probeert op alle mogelijke manieren iets over het lot van zijn Vader te weten te komen.  Tijdens zijn zoektocht neemt hij ons mee naar het verleden aan de hand van herinneringen die ontmoetingen, foto’s en bepaalde plaatsen bij hem oproepen. Zo krijg je veel informatie over zijn  persoonlijk leven en zijn familie, maar ook over de recente geschiedenis van Libië en de impact die het regime van Ghadafi gehad heeft op het leven van zo velen.

Matar schrijft met een zekere afstandelijkheid  en soberheid over  de pijn van de ballingschap en de gruwelijkheden die hebben plaatsgevonden.  Het zijn juist die afstandelijkheid en soberheid die het verhaal zo sterk maken en die ervoor zorgen dat je als lezer diep geraakt wordt. Zijn persoonlijke gevoelens van verdriet, woede en onmacht weet hij zeer beheerst, maar tegelijk zeer indringend te verwoorden.

De vraag naar de waarheid over Jaballa’s lot wordt niet met honderd procent zekerheid beantwoord. Hisham moet genoegen nemen met  een waarschijnlijke versie van de gebeurtenissen.  Telemachus verwoordt de pijn van deze onzekerheid treffend!

De terugkeer is een prachtig boek: een boeiend persoonlijk verhaal dat raakt en tot nadenken stemt.