Thérèse is de tweede uitgave van de nieuwe Uitgeverij Bint. (De recensie van de eerste roman vind je hier.) Deze dubbelroman van François Mauriac bestaat uit Thérèse Desqueyroux (1927) en Het einde van de nacht (La Fin de la nuit, 1935). Mauriac’s romans zijn in 1935/36 al vertaald naar het Nederlands. Deze uitgave is een bewerking van die vertalingen.

Van de twee romans is Thérèse Desqueyroux de bekendste. Deze roman is ondertussen al twee keer verfilmd en in vele talen vertaald. In deze roman introduceert François Mauriac een vrouw die haar man heeft geprobeerd te vergiftigen, Thérèse. Zij is ook de hoofdpersoon in de tweede roman Het einde van de nacht en in twee novelles die niet in deze uitgave zijn opgenomen.

François Mauriac werd in 1885 geboren in Bordeaux, in de regio Gironde. Een regio vol met pijnbomen. Tussen deze pijnbomen laat Mauriac zijn hoofdpersoon opgroeien. Mauriac groeide zelf op zonder vader en verhuisde in 1907 naar Parijs met het plan om daar verder te studeren. Hij ging al snel fulltime schrijven en publiceerde zijn eerste werk in 1909, een dichtbundel. In 1913 volgde zijn eerste roman, maar pas na de Eerste Wereldoorlog kreeg hij bekendheid. Mauriac heeft een indrukwekkend oeuvre en wordt gezien als een van grootste katholieke schrijvers van de twintigste eeuw. Hij kreeg zelfs de Nobelprijs voor de Literatuur in 1952. Dat belooft wat!

Als Mauriac Thérèse opent zien we Thérèse de rechtbank uitlopen. Ze is ontslagen van rechtsvervolging. Haar vader heeft haar geholpen, maar alleen om zijn eigen reputatie en carrière te beschermen.

‘Wel, ben je blij?”
Haar vader scheen zich eindelijk bewust te worden van haar aanwezigheid. […] Ze zei zachtjes: ‘Ik heb zoveel geleden, ik ben gebroken…’ en hield toen ineens op. Waarom zou ze nog praten? Hij luistert niet naar haar, ziet haar niet meer. Wat kan het hem schelen wat Thérèse voelt? (p. 17)

Thérèse gaat op weg naar Bernard, haar man. De man die zij geprobeerd heeft te vergiftigen. Hoe zal ze hem kunnen uitleggen hoe ze zover heeft kunnen komen? Onderweg blikt ze terug en bedenkt ze wat ze tegen hem zal zeggen.  Als Thérèse thuiskomt beseft ze dat ze het Bernard niet uit kan leggen. Bernard heeft haar nu in haar macht. Ze mag haar dochter niet meer zien en is gevangen in haar eigen huis. Aan het einde van Thérèse Desqueyroux brengt Bernard haar naar Parijs. Nadat ze haar motieven tevergeefs aan Bernard heeft uitgelegd, laat hij haar achter.

Jaren later pakt Het einde van de nacht de draad van het verhaal weer op. Thérèse is oud geworden en leeft met haar dienstmeisje een rustig, eenzaam leven in Parijs. Die rust wordt verstoord als haar dochter Marie op bezoek komt. Marie heeft een vriend (Georges) en wil met hem trouwen, maar Georges’ familie ligt dwars. Ze verwacht dat Thérèse haar wel kan helpen om Georges te overtuigen. Thérèse slaagt er echter (gewild of ongewild) in om Georges op haar verliefd te laten worden. Een complexe situatie dus, die alleen maar complexer wordt als Thérèse waanideeën krijgt en bang is dat iedereen het op haar heeft voorzien.

Het mooie van een dubbelroman is dat je beide boeken met elkaar kunt vergelijken. Beide romans draaien om een vergiftiging. In Thérèse Desqueyroux heeft Thérèse haar man dag na dag gif toegediend  De tweede roman draait om een minder letterlijke vergiftiging. Thérèse heeft Georges met verliefdheid vergiftigd en probeert dit ongedaan te maken. In beide romans draait het om de zoektocht naar het waarom. Hoe kon Thérèse keer op keer de druppel gif in Bernard’s eten doen? Kon ze dit wel uitleggen? En hoe zuiver waren haar bedoelingen met Georges?

Mauriac schuwt de grijze gebieden van de moraal niet. Hij schetst een vrouw, “afschuwelijker nog dan al mijn andere hoofdpersonen” (p. 9), maar maakt van haar geen stereotype slechte vrouw. Thérèse is geen vrouw gedreven door haat en wraakzucht. Ze is een vrouw gevangen in “het ritme […] van haar noodlot” (p. 247).

Beide romans zijn duidelijk in dezelfde stijl geschreven, maar de verhaallijn van de eerste roman is helderder dan die van de tweede roman. Het einde van de nacht wordt vooral warrig als Thérèse last krijgt van haar waanideeën. Verder is de vertaling duidelijk geactualiseerd, maar de gebruikte taal is (naar mijn smaak) toch niet modern genoeg. Daardoor leest de roman soms wat minder lekker. En toch…

Thérèse is een dubbelroman met een intrigerende hoofdpersoon. Zo intrigerend dat ik hem (tegen mijn gewoonte in) nog een keer wil lezen.