Boeken over de Tweede Wereldoorlog, verzet, vervolging van joden en het leed in de concentratie- en vernietigingskampen zijn er in overvloed. Je zou zeggen: niets nieuws onder de zon met dit boek van Affinity Konar. Niets is echter minder waar, want in Mischling zien we het grote verhaal van het lijden teruggebracht tot het unieke, intieme en persoonlijke verhaal van Perle en Stacha.
Perle en Stacha zijn een tweeling en hebben een gemengd Arisch-Joodse achtergrond. Samen met hun moeder en opa komen ze in 1944 in Auschwitz terecht waar dokter Josef Mengele zijn gruwelijke experimenten op gevangenen uitvoert. Stacha en Perle zijn vanwege hun blonde haren en bruine ogen een interessant geval voor Mengele. Ze komen daarom als proefkonijnen in de zogenaamde ‘dierentuin’ terecht.
Konar verzwijgt de gruwelijkheden niet, maar de nadruk ligt vooral op de wijze waarmee Perle en Stacha proberen met alle pijn en verdriet om te gaan. Konar laat zien hoe ze elkaar steunen, zich verantwoordelijk weten voor elkaar en zich zo nodig terugtrekken in hun eigen werkelijkheid. ‘Je moest hier plannen smeden om te overleven, dat had ik al wel begrepen. Ik besefte dat Stacha en ik de verantwoordelijkheden goed moesten verdelen. […] Stacha zou het grappige, de toekomst en het kwade op zich nemen. Ik nam het verdrietige, het verleden en het goede.’ De totale werkelijkheid was te verschrikkelijk om te bevatten.
Je leest het verhaal afwisselend vanuit het perspectief van Stacha en Perle. Konar weet de verschillen tussen beide zusjes knap weer te geven. Ze geeft de meisjes hun eigen stem in het verhaal en laat zo zien dat de meiden van elkaar verschillen in de wijze waarop ze omgaan met hun ellende.
Op een gegeven moment wordt Perle door Mengele meegenomen en verdwijnt volledig uit het zicht. Stacha is ten einde raad en sluit zich op in zichzelf. Ze kan echter niet geloven dat haar zusje, een deel van haarzelf, gestorven zou zijn. Vlak voor de bevrijding van Auschwitz wordt Stacha meegenomen op één van de zogenaamde dodenmarsen. Samen met Feliks, eveneens helft van een tweeling, weet ze aan de aandacht van de bewakers te ontsnappen. Stacha en Feliks trekken samen verder en beginnen een dubbele zoektocht. Ze zoeken zowel Perle als Mengele die ze willen doden om alles wat hij hun heeft aangedaan. Het verhaal heeft een verrassend einde waarmee Konar laat zien dat hoop en liefde het winnen van het ultieme kwaad waarmee Stacha en Perle geconfronteerd werden.
Mischling is een op ware feiten gebaseerd verhaal over de verschrikkingen in Auschwitz en tegelijkertijd een ontroerend verhaal over een tweeling die zo met elkaar verbonden is dat ze elkaars pijn kunnen voelen. Juist het feit dat het grote verhaal klein gemaakt wordt tot het verhaal van twee meisjes, zorgt ervoor dat het verhaal je raakt. Je kunt Mischling niet alleen lezen als een stukje geschiedenis dat nooit vergeten mag worden. Je raakt absoluut betrokken bij het leed van twee kinderen: Stacha en Perle.
Zie de dromers
Geef Stefan Hertmans een historische bron en je krijgt een boeiend verhaal waarin fictie en werkelijkheid elkaar raken en versterken. In De bekeerlinge vormen twee documenten het uitgangspunt voor de fictieve geschiedenis van Vigidis Adelaïs. Vigidis groeit op in de hogere kringen van Rouen. Ze wordt verliefd op David, een joodse student, zoon van de opperrabbijn van Narbonne. Een relatie tussen christen en jood is echter een onmogelijkheid. Vigidis moet om met David te trouwen huis, haard en christelijk geloof opgeven. Ze vlucht met David naar zijn familie in Narbonne. Later gaan ze verder naar het dorpje Monieux in de Provence om niet door afgezanten van haar vader gevonden te worden. Hier beleven David en Hamoutal, zoals Vigidis nu heet, een aantal betrekkelijk gelukkige jaren en ze krijgen in die periode drie kinderen.
Hisham Matar neemt ons in De terugkeer mee op een zoektocht naar het lot van zijn vader.
‘De vrouw op het perron’ vertelt over een verbijsterende ontmoeting op het station van Delft. Het is alsof Cornelia in de spiegel kijkt en zichzelf ziet staan. Voor ze tot actie over kan gaan, draait de ander zich om en gaat er snel vandoor. Door alle drukte lukt het Cornelia niet om haar in te halen en ze blijft in totale verwarring achter. Dit kan niemand anders zijn dan haar tweelingzus, maar Geesje is toch gestorven toen ze tien dagen oud was? Vanaf dit moment staat het leven van Cornelia in het teken van deze raadselachtige gebeurtenis. Er zijn niet veel aanknopingspunten en de zoektocht lijkt op niets uit te lopen. Levert de gele roos de gehoopte doorbraak? Omdat je als lezer in schuingedrukte fragmenten een oudere zieke dame volgt die gebukt gaat onder gebeurtenissen en herinneringen uit het verleden, is de uiteindelijke ontknoping niet heel erg verrassend.
‘Al twee jaar lang gaf hij zich over aan deze illegale activiteit. Het was een misdaad, daar was hij zich van bewust, maar het schuldgevoel was niet meer dan een flets spook vergeleken bij de oppermachtige nieuwsgierigheid.’ Een postbode die stiekem de post die hij moet bezorgen open stoomt is de hoofdpersoon van dit ontroerende en bizarre verhaal. ‘Liever dan de vaalheid van het werkelijke bestaan had hij zijn innerlijke feuilleton, dat zoveel kleuriger en rijker aan emoties was, en van alle verboden brieven die dit zo opwindende virtuele wereldje vormden, waren er geen die hem teergevoeliger maakten en meer in verrukking brachten dan die van Ségolène.’
Ontroerend en enigszins bizar: Ochtendkoorts, het liefdesverhaal van de ouders van auteur Péter Gárdos. Gárdos kreeg na de dood van zijn vader uit handen van zijn moeder twee pakketjes met brieven: brieven van zijn vader aan zijn moeder en omgekeerd, geschreven tussen september 1945 en februari 1946 in opvangkampen in Zweden waar overlevenden van de concentratiekampen werden opgevangen en verpleegd.
Rosita Steenbeek ken ik vooral van haar boeken over Rome en andere Italiaanse steden, waarin ze de kunst verstaat het gewone dagelijkse leven heel boeiend te verwoorden. In Rose vertelt ze het levensverhaal van haar oma en toont in dit verhaal haar talent om de levensgeschiedenis van een ‘gewone’ vrouw op een ontroerende en aangrijpende wijze weer te geven.
Opgegroeid zonder moeder, veroordeeld tot zwaar en vies werk in de leerlooierij van een vader die geen greintje waardering voor haar heeft, laag in aanzien bij de dorpelingen. Het zijn de ingrediënten die het eenzame leven van Machla bepalen. Israël is in die tijd, rond het jaar dertig, bezet door de Romeinen en de bezetting drukt zwaar op de bevolking. Ook Machla wordt geconfronteerd met de wrede wandaden van de soldaten als ze ternauwernood aan hun pogingen haar te misbruiken weet te ontkomen dankzij het ingrijpen van een van hen. Als vervolgens een bruiloftsfeest op gruwelijke wijze verstoord wordt, voelt Machla zich schuldig. Was dit wellicht niet gebeurd als de soldaten haar hadden genomen?