653 bladzijden – de naam Tolkien op de cover: mijn verwachtingen zijn hoog gespannen. En ik ben beslist niet teleurgesteld:  wat een geweldig verhaal is Niemandsland!

Adam Raine groeit op in een Londense achterbuurt als zoon van een gelovige rooms-katholieke moeder en een vakbondsman. Vader Daniel zet zich met hart en ziel in voor meer sociale gelijkheid. Adams moeder sterft tijdens een oproer en zijn vader, die zich schuldig voelt aan haar dood, krijgt via familie een baan bij een kolenmijn in Scarsdale,  een klein plaatsje in het noorden.

Voor Adam, die een gymnasiumopleiding mag volgen, valt het niet mee om aansluiting te vinden bij de jongeren in het dorp. Uiteindelijk raakt hij toch met een aantal jongens bevriend, mede door de goede relatie met zijn achterneef Ernest.

De mijnwerkers hebben hoge verwachtingen van Daniel. Ze kennen zijn reputatie als vakbondsman en hopen dat hij betere arbeidsomstandigheden kan bewerkstelligen. Na de dood van zijn vrouw is hij echter veranderd en dat leidt tot teleurstelling bij de mijnwerkers. Hij is meer een man van het overleg dan een man van de harde actie geworden.

De conflicten tussen de mijnwerkers en de eigenaar van de mijn lopen uit de hand en bij een gewelddadige confrontatie, waar Adams vader de gemoederen probeert te bedaren,  leidt dit uiteindelijk tot de dood van Adams vader.

Adam wordt door Sir John Carsdale, de eigenaar van de mijn, in huis genomen en kan zijn studie vervolgen. Het is een lastige periode voor Adam die door Sir Johns vrouw en jongste zoon  Brice nauwelijks geduld wordt.  Zijn verliefdheid op Miriam, de dochter van de plaatselijke predikant, doet de relatie met Brice ook geen goed. Zeker niet, als Miriam uiteindelijk voor Adam kiest en Brice afwijst. In de oudste zoon van Carsdale, de militair Seaton, vindt Adam echter een vriend voor het leven.

Als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, en Adam inmiddels in Oxford studeert, neemt Adam vrijwillig dienst als hij de leeftijd van 18 jaar bereikt. In 1916 belandt hij in Frankrijk aan de Somme waar hij de verschrikkelijke loopgravenstrijd meemaakt.

Tolkien beschrijft de vreselijke omstandigheden aan het front en de ontberingen die de soldaten leiden op indrukwekkende wijze. De kou en het vocht uit de loopgraven zijn voelbaar. Je hoort het alles verdovende geluid van de beschietingen en de angst en spanning van de militairen  doen je hart sneller kloppen. Waar mensenlevens niets waard lijken te zijn, proberen Adam en Seaton mens te blijven in ‘Niemandsland‘ en moreel juist te handelen. Hier ligt wat mij betreft ook de kracht van het boek. Bepalen de omstandigheden of je een goed of slecht mens bent?  Of lukt het je, ongeacht de omstandigheden en ongeacht wat het je gaat kosten, de juiste keuzes te blijven maken.

In een interview geeft Tolkien aan dat hij Adam Raine min of meer gevormd heeft naar het voorbeeld van zijn grootvader J.R.R. Tolkien, de schrijver van het wereldberoemde  boek ‘In de ban van de ring’. Er zijn duidelijke parallellen in het leven van Tolkien en Adam aan te wijzen, zoals het opgroeien in armoedige omstandigheden, het jong wees worden, het studeren in Oxford, het vrijwillig dienst nemen in het Britse leger en het deelnemen aan de slag bij de Somme.

Grootvader Tolkien heeft na de oorlog nauwelijks over zijn ervaringen willen of kunnen spreken.  Zijn kleinzoon is er echter van overtuigd dat hij een deel van zijn ervaringen verwerkt heeft in ‘In de ban van de ring’.  En ook hierin laat het slot van Niemandsland een parallel tussen Tolkien en Adam Raine zien.

Tolkien heeft met Niemandsland een historische roman van grote klasse geschreven. Zijn personages zijn echte levende personen geworden en de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog zijn op indringende wijze beschreven. Laat de 653 bladzijden geen belemmering zijn om dit boek te lezen:eenmaal begonnen weet je niet van ophouden. Ik vond het tenminste oprecht jammer dat het boek uit was.