Dagboeken zijn er in soorten en maten. Veel komen er uit de stichtelijke hoek, met elke dag een overdenking naar aanleiding van een Bijbeltekst. Maar het is natuurlijk ook prima mogelijk om een dagboek samen te stellen zonder een religieuze invalshoek. 

Dat heeft Bart Wallet (een ondernemer en theoloog die zich tot de filosofie ‘bekeerde’, aldus het omslag; niet de Amsterdamse hoogleraar Joodse studies met dezelfde naam) gedaan. Neuzend in zijn filosofische bibliotheek kwam hij tot het besef dat er erg veel boeken zijn geschreven óver filosofen, maar dat het ook van belang is om met de oorspronkelijke werken kennis te maken. Van het een kwam het ander, en nu ligt er dit Filosofisch dagboek, met daarin 366 fragmenten uit de westerse filosofie. Wat mij betreft is dit meteen een reden om het boek aan te bevelen: het is waardevol om ad fontes te gaan, om te lezen wat de dames en heren zélf geschreven hebben in plaats van te lezen wat anderen over hen beweren.

De keuze die door Wallet is gemaakt, heeft iets willekeurigs. Er is geen thematische of chronologische ordening, we springen van Russell (23 december) naar Augustinus (24 december) naar Kierkegaard (25 december); van het onderwerp ‘het gezin’ naar ‘verlangen en begeerte’ naar ‘Jozef en Maria’. Wat mij betreft is dat geen probleem: het maakt dat je dit boek op een willekeurige bladzijde open kunt slaan om je te laten verrassen.

In dit dagboek gaat het dus over alle thema’s uit de westerse filosofie: opvoeding, kunst, migratie, klimaat, antisemitisme, vrijheid, religie – noem maar op. De drie criteria die Wallet heeft gebruikt voor zijn selectie waren: (1) los van de context moet het fragment als een afgebakend geheel te lezen zijn; (2) het fragment moet ‘toegankelijk’ zijn; (3) het fragment moet ‘zeggingskracht’ hebben: inspirerend of intrigerend zijn. Dit maakte dat er bijvoorbeeld minder Plato in staat dan verwacht (criterium 1), dat analytische filosofen matig aanwezig zijn (criterium 2) en dat we dus ook in belangrijke mate filosofie naar de smaak van Wallet voorgeschoteld krijgen (criterium 3). 

In totaal komen er zo’n 130 filosofen langs, met een relatief ruime vertegenwoordiging van Arendt, Augustinus, Erasmus, Kierkegaard, Montaigne, Nietzsche, Pascal, Scruton, en Verhoeven. Alle grote namen uit de westerse filosofie staan erin, maar ook verrassingen zoals Carry van Bruggen, Ayn Rand, Kropotkin – bijvoorbeeld. En tsja, als ik deze bloemlezing had mogen samenstellen, dan had er zeker ook iets van G.K. Chesterton in gestaan, van Josef Pieper en veel van C.S. Lewis. Maar zoals uit de opsomming hierboven al duidelijk werd, is Wallet zeker niet eenkennig en komen er, ondanks zijn ‘bekering’, ook de nodige christelijke denkers voorbij.

Het boek is voorzien van een goede index op naam van de filosofen, en van een bibliografie. Het kan daarom ook interessant zijn als eerste kennismaking met het werk van een bepaalde filosoof. Wallet noemt het ‘proefstukjes’, zoals bij de kaasboer op de markt: als de kaas goed smaakt, kun je er een pond van kopen. 

Een enkele keer kwam ik een zin tegen die niet goed lijkt te zijn overgenomen uit de bron;  overtikken is lastig en vermoeiend werk…

Bijzonder fraai is de inleiding van Paul van Tongeren, waarin hij ingaat op de kunst van het lezen, naar aanleiding van een citaat van Nietzsche: ‘goed lezen, dat wil zeggen: langzaam, diepgaand, omzichtig en voorzichtig, met bijgedachten, met opengelaten deuren, met fijngevoelige vingers en ogen…’ Als we zo lezen, zegt Van Tongeren, dan denken we zelf na. ‘We hebben misschien niets geleerd over filosofie, maar we hebben leren filosoferen.’ Ik denk dat dit Filosofisch dagboek de lezer daartoe zeker kan inspireren. 

Bestel dit boek nu bij boekhandel Riemer en heb het morgen in huis!

Auteur: Bart Wallet (redactie); Paul van Tongeren (inleiding)
Titel: Filosofisch dagboek. 366 inspirerende en intrigerende fragmenten uit de westerse filosofie
Uitgever: Damon – Eindhoven
Prijs: €€39,90
Bladzijden: 601
Recensent: Gert van de Wege
Genre: Non-fictie
ISBN: 9789463403603
Waardering: Oké
Taalgebruik: Geen opmerkingen